MPox (M-Çiçeği), Poxviridae ailesinin Orthopoxvirus cinsine ait bir DNA virüsüdür. Virüs, Variola (Çiçek hastalığı etkeni) ile aynı cinstendir. MPox, daha çok orta ve batı Afrika'da rastlanılan, insanlara genellikle enfekte bir kişi veya hayvanın cilt lezyonları ya da vücut sıvılarıyla doğrudan teması sonucu bulaşan zoonotik bir hastalıktır. 

     Mpox virüsünün iki farklı genotipi vardır. Klad I (Kongo Havzası) türü daha ağır seyreder ve ölümcül olabilir. Virüsün bu türünün bulaştığı hastaların yaklaşık %10’u hayatını kaybetmiştir. Klad II (Batı Afrika) türü ise genellikle daha hafif semptomlarla kendisini gösterir, ölüm oranı %1 civarındadır. Ancak bağışıklığı zayıf kişiler, çocuk, yaşlı veya hamilelerde ciddi komplikasyonlar görülebilir.

     MPox İlk Nerede Ortaya Çıktı?

     İlk kez 1958’de Afrika’dan deney hayvanı olarak getirilen maymunlarda tespit edildiğinden önce Maymun Çiçeği Virüsü denilmiştir. 1970 yılında ilk vaka Afrika’da bir çocukta ortaya çıkmıştır. Afrika kıtasında maymun, sincap, sıçan, fare gibi vahşi hayvanlardan insanlara bulaşmaya başlamıştır. Uzun yıllar boyunca MPox nadirken 2022'den itibaren yeni vakalarda artış olmuştur. Mpox, özellikle 2024 yılında ciddi bir şekilde yayılma hızını artırmış, Ağustos ayında Dünya Sağlık Örgütü küresel bir acil sağlık durumu ilan etmiştir. Orta ve Doğu Afrika'da yeni tespit edilen Clade 1b MPox varyantı etkisiyle yayılma sürecinde artış meydana gelmiştir. Demokratik Kongo Cumhuriyeti bu yayılmanın merkezi haline gelmiş, bu ülkede 14.000’den fazla vaka ve 511 ölüm kaydedilmiştir.

     MPox Nasıl Bulaşır?

     MPox, enfekte kişi ile yakın ve uzun süreli temas, kontamine eşyalar, cinsel ilişki, lezyonlarla temas ve solunum yolu ile bulaşabilir. Hayvanlardan insanlara bulaş ise enfekte hayvanların kan, vücut sıvıları, deri veya mukoza lezyonlarıyla doğrudan temas, ısırık ve tırmalanma, çiğ ya da az pişmiş enfekte hayvan etlerinin tüketilmesi ile olur. Anneden bebeğe gebelikte, doğum sırasında ve sonrası yakın temasla bulaşabilir.

     MPox Belirtileri Nelerdir?

     Semptomlar genellikle virüs ile enfekte olduktan sonraki 3 hafta içinde ortaya çıkar. Ateş, lenf bezlerinde şişme, baş ve sırt ağrısı, kas ağrıları, halsizlik, burun tıkanıklığı, boğaz ağrısı, öksürük ve ciltte döküntüler görülür.  Döküntüler ateşten 1-4 gün sonra gelişir. Döküntüler kaşıntılı olup, özellikle yüzde başlar, avuç ve ayak tabanlarına yayılır. Ayrıca ağız içi, genital bölge ve gözde de olabilir. Döküntü, düz tabanlı lezyonlardan hafifçe kabarık sert lezyonlara, daha sonra içi sıvı dolu lezyonlara ve kuruyup dökülen kabuklara doğru değişir. Bu oluşumlar zamanla deri üzerinde kalıcı izler bırakabilir.

Tüm süreç 2-4 hafta sürebilir. Döküntüler kabuklanıp düşene kadar virüsün bulaşıcılığı devam etmektedir. Çoğu vaka hafif seyreder ve ciddi komplikasyonlar olmadan iyileşir. Ancak, bağışıklık sistemi zayıf olan kişilerde hastalık daha uzun sürebilir ve daha şiddetli olabilir. Bazı kişilerde kalın barsak iltihabı, zatürre, yutma güçlüğü, kusma, ishal, ensefalit, miyokardit, sepsis ve idrar yolları enfeksiyonu gibi komplikasyonlar gelişebilir.

     MPox Nasıl Teşhis Edilir?

     Suçiçeği, kızamık, cilt enfeksiyonları, uyuz, uçuk gibi hastalıkların belirtileri ile benzerlik gösterebileceğinden MPox virüsünü tespit etmek için test yapılması gerekir. Lezyonlardan alınan örnek ile PCR (polimeraz zincir reaksiyonu) testi yapılarak MPox teşhis edilebilir. Bunun dışında bağışıklık sisteminin antikor üretip, üretmediğini anlamak için kan testi istenebilir.

     MPox Tedavisi Var mı?

     MPox’un kesin bir tedavisi yoktur. Bazı antiviral ilaçların etkili olabileceği belirtilmektedir. Semptomları hafifletmek, komplikasyonları yönetmek ve uzun vadeli sekelleri önlemek için klinik bakım ve destekleyici tedavi verilmelidir. Lezyon bölgesine göre sıcak su banyoları, ağrı kesiciler gerektiğinde kullanılabilir.

     MPox Virüsünden Nasıl Korunulur?

     Salgınlar sırasında, enfekte kişilerle yakın temas, en önemli risk faktörüdür. Kalabalık ortamlardan, ortak eşya kullanımından ve yakın temastan kaçınılmalıdır. Mpox virüsünden korunmak için kişisel tedbir, temizlik ve hijyen kurallarına dikkat etmek gerekir. Enfekte hayvanlar ve insanlarla temasın olmaması faydalı olacaktır. Ellerin gereğinde bol su ve sabunla yıkanması, sosyal mesafenin korunması, kişisel eşyaların paylaşılmaması kritiktir. Özellikle sık seyahat eden insanların hijyen kurallarına riayet etmesi önemlidir. Virüsü taşıyabilecek hayvanlardan kaçınılmalıdır.

     Çiçek Aşısı MPox’dan Korur mu?

     Çiçek hastalığı etkin aşılama ile 1980 yılında dünya üzerinden eradike edilmiştir. Çiçek hastalığı aşısı MPox’a karşı da belirli oranda bir koruma sağlamaktadır. Artık günümüzde Çiçek hastalığı aşıları klinik kullanımda değildir. Çiçek hastalığına karşı aşının rutin uygulandığı dönemde (1980 öncesi) çiçek aşısıyla aşılananlar MPox hastalığından korunabilir veya daha hafif geçirebilir.

     Suçiçeği (Varisella) ise farklı bir virüs ve hastalıktır. Suçiçeği virüsüne karşı çocuklara halen uygulanan aşı, MPox’a karşı etkili değildir.

     MPox Aşısı Var mı?

     ABD’de Çiçek hastalığı aşı virüsü kullanılarak hazırlanan MPox virüsü aşısı çeşitli ülkelerde seçilmiş gruplarda kullanılmak üzere onaylanmıştır.

     Sadece risk altında olan kişiler (örneğin, MPox'lu biriyle yakın temasta bulunan veya MPox'a maruz kalma riski yüksek kişiler) aşı için değerlendirilmektedir. Toplu aşılama şu anda önerilmemektedir.

Mpox aşıları enfeksiyona ve ciddi hastalığa karşı iyi düzeyde bir koruma sağlar. Aşı olduktan sonra, MPox'a yakalanmaktan ve yaymaktan kaçınmak için dikkatli olmaya devam edilmelidir. Bunun nedeni, aşı olduktan sonra bağışıklık geliştirmenin birkaç hafta sürmesi ve bazı kişilerin aşıya yanıt vermeme ihtimalidir. Aşıdan sonra MPox'a yakalananlarda aşı, ciddi hastalığa ve hastaneye yatmaya karşı koruma sağlamaktadır.

Prof. Dr. Ayşe Berna Anıl

Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı

Çocuk Yoğun Bakım Uzmanı