(*Araştırma Türker Küpcük)

     Cumhuriyet döneminin Seydiköy  Kasabası’nın ilk belediyesi 1926 yılında

kuruldu. Tüm Türkiye’de olduğu üzere 1930 yılında gerçekleşen mahalli seçimler ile birlikte seçimle ilk (seçimle gelen) 5 kişilik belediye meclisi oluşmuş oldu. 1930 yılından günümüze değin gerçekleşen 17 seçimde neler oldu birlikte incelemeye ne dersiniz?

     O halde buyurun!

     Seydiköy kasabasında Türkiye Cumhuriyeti döneminde ilk belediye teşkilatının kurulması 1926 yılında gerçekleşti.

     Seferihisar Müftüsü Abdullah beyinde içinde bulunduğu 5 isim dönemin İzmir Valisi Kazım bey  tarafından Seydiköy kasabası ve encümeni oluşturuyor. Encümen üyeleri kendi arasından dönüşümlü olarak belediye reisi görevini yürütürler. (*Türkiye’de ilk mahalli işlerin yürütülmesine yönelik kanun 28 Şubat 1921’de TBMM’de kabul edilen 1580 sayılı kanundur. Osmanlı döneminde mahalli işler için 1877’de çıkarılan Dersaadet Belediye Kanunu’dur.)   

     3 Nisan 1930 yılında 1580 sayılı belediye kanunda yapılan değişikler sonucunda Türkiye’deki mahalli idareler görev ve yetkileri tanımlanır. Bu kanuna göre il, ilçe ve kasabalarda (beldeler) nüfus oranına göre belediye meclisleri, il genel meclisleri teşekkül ettirilir. Seçimle iş başına gelen il genel ve belediye meclisleri kanunla düzenlenen alanlarda söz sahibi olur.

     4 Nisan 1930 tarihinde Cumhuriyet döneminin ilk mahalli seçimi gerçekleşir.

     Bilindiği üzere Milli Kurtuluş Savaşı’nın ardından Mustafa Kemal (Atatürk) ve arkadaşları tarafından yeni rejimin ilk kurucu partisi 9 Eylül 1923 tarihinde kurulan Cumhuriyet Halk Fırkası’dır (CHF’dir.) Milli Mücadele sırasında kurulan Anadolu Müdafaa i Hukuk Cemiyeti ile Rumeli Müdafaa i Hukuk Cemiyeti Mustafa Kemal’in önerisiyle birleşerek Anadolu ve Rumeli Müdafaa i Hukuk Cemiyeti halini aldı. Kurtuluşun ardından birleşen cemiyet siyasi partiye dönüşerek Cumhuriyet Halk Fırkası (CHF) adını aldı.

     Kurucu rejimin ilk partisi olan CHF yakın dönem cumhuriyet tarihinde iktidarı elinde bulunduran tek parti özelliğini taşıyordu.

     Seçimlerde adaylar bu parti üzerinden katılıyor ve seçiliyordu.

     1930 yılında yapılan mahalli seçimle birlikte CHF listesinden seçimle gelen azaların (üyelerin) oluşturduğu ilk Seydiköy Belediye Meclisi görevine başladı. Dönemin 1580 sayılı Belediye Kanunu gereği seçilen 5 kişilik encümen azası kendi aralarında yapılan seçimle belediye reisini seçiyordu.

      Ağustos​ 1934, 1-19 Ekim 1938, 1 Ekim 1942, 26 Mayıs 1946, 13 Ağustos 1950, 25 Eylül- 13 Kasım 1955 seçimlerinde belediye seçimlerinde aynı yöntem uygulandı.    

     İkinci Dünya Savaşı’nın hemen ardından Türkiye’de 1946 seçimlerinden itibaren çok partili sisteme geçildi.

     1946 yılında Seydiköy kasabasındaki encümen seçimini CHP adayları kazandı. (*Bu parti 1932 yılında yapılan dil devrimi sonrasında Fırka ismini kaldırarak Parti ekini aldı)

     Encümen azalarından Halil Tan encümen üyeleri tarafından belediye reisi olarak görevlendirildi. Halil Tan bu görevini 5 yıl sürdürdü.  (Halil Tan CHP’nin çok partili dönemin ilk belediye başkanıdır. Tan’dan sonra CHP uzun yıllar Seydiköy ve sonradan adını aldığı Gaziemir’de belediye seçimlerini kazanamamıştır. CHP Gaziemir’de tekrar belediye seçimini kazanması ancak 59 yıl sonra mümkün oldu.)

     1950 seçimleri Türkiye’nin siyasi tarihinde olduğu gibi Seydiköy kasabasının siyasi tercihini de değiştirdi. (Bu değişimin etkisi 1960’lı yıllardan 2009 yılına kadar süregeldi.) 

     1950 Seydiköy kasabasındaki encümen üyeliklerini kazanan Demokrat Parti oldu. DP'li encümen azaları her iki dönemde de Abdülhamit Yavuz'u belediye reisi olarak görevlendirdi. 1955 yılında yapılan mahalli seçiminde de DP Seydiköy’deki başarısını devam ettirdi. 

      27 Mayıs 1960 darbesi ve ardından 1961 anayasasının kabulü ile mahalli idarelerin yapısı değişti. Mahalli idareler yapısı il genel meclisi ve belediye meclisi olarak iki ayrı yapıya bölündü.

     Belediye meclisinde ise yürütme yetkisi doğrudan hal tarafından seçilecek belediye başkanına bırakıldı.

     Yeni süreç ile birlikte, belediye meclisi, belediye başkanlığı ve il genel meclisi ayrı ayrı oylarla seçilme dönemi başladı.

      17 Kasım 1963 seçimini ve daha sonraki 2 Haziran 1968 seçimini Seydiköy kasabasında (kapatılan DP'nin yerine kurulan) Adalet Partisi (AP) adayı Abdülhamit Yavuz kazandı. (1963 yılında Seydiköy ismi artık tarihe karışarak Gaziemir adını aldı.)

      9 Aralık 1973 seçimini bu kez adayını değiştiren AP yine kazandı.

     AP'nin aday gösterdiği İsmet Kılıç kazanarak Gaziemir'in yeni belediye başkanı oldu. İsmet Kılıç 11 Aralık 1977 seçimini de kazanarak belediye başkanlığında ikinci dönemini yaşadı.

     12 Eylül 1980 askeri darbesi ve ardından gelen 1982 anayasası ile birlikte yerel yönetimler kavramı ortaya çıktı.

     Buna göre kentlerde Anakent (Büyükşehir) belediyeleri oluştu. Buna göre küçük kasabalarda belediye statüsü kaldırıldı. Alt yapı, ana yollar, 5000'lik ve üstü imar planlamasında büyükşehir belediyeleri tek yetkili oldu. İlçe belediyelerinden seçilenler nüfus ağırlığında büyükşehir meclisini oluşturdu. Büyükşehir belediye başkanı da ilçe belediye başkanı gibi ayrı oyla seçildi.

     Haziran 1992'de Gaziemir ilçe olma hakkını elde etti. Kasım 1992'de yapılan ara belediye seçiminde (kapatılan AP'nin yerine kurulan) Doğru Yol Parti (DYP) adayı İsmet Kılıç kazandı.

     27 Mart 1994 tarihinde yapılan seçimde bu kez  ön seçim ile adayını belirleyen DYP yeniden kazandı.  Adnan Yüksel Gaziemir'in yeni başkanı seçildi. Aynı yıl Sarnıç Köyü belde statüsü elde etti. DYP adayı Sarnıç Beldesi'nin kurucu belediye başkanı seçildi.

     18 Mart 1999 seçiminde Gaziemir Belediye başkanlığı seçimini bu kez Demokratik Sol Parti’den (DSP’den) aday gösterilen İsmet Kılıç kazandı.

     İsmet Kılıç iki dönem AP, bir dönem DYP ve son olarak bir dönem DSP olarak 4 ayrı dönemde de doğrudan seçilen ilk başkan oldu. (Kılıç ilçede toplam 14 yıl belediye başkanlığı yaptı.)

      Sarnıç Beldesi'nde ise Anavatan Partisi (ANAP) adayı Şeref Bozkurt kazandı.

     28 Mart 2004 seçimini Gaziemir'de bu kez Adalet ve Kalkınma Partisi’nden (Ak Parti’den) aday gösterilen Adnan Yüksel kazandı. (Yüksel DYP'den bir dönem Ak Parti'den bir dönem olmak üzere 8 yıl belediye başkanlığı yaptı.)

     Sarnıç Beldesi'nde bu kez Ak Parti’den aday gösterilen İsmail Acar seçimi kazandı. (Acar DYP'den bir dönem Ak Parti'den bir dönem olmak üzere 8 yıl belediye başkanlığı yaptı.)

     2008 yılında yapılan değişiklikler sonucunda büyükşehirlerde belde statüsü kaldırıldı. 28 Mart 2009 itibariyle Sarnıç Belde Belediyesi kapandı.

     29 Mart 2009 yılında yapılan seçimler Gaziemir’in siyasi tarihi açısından yeni bir sürecin yaşandığı seçimler oldu. Son olarak 1946 yılında seçimi kazanan ve dönem sonundan itibaren 59 yıldır belediyeyi kazanmayan CHP ilk kez seçimi kazandı. (2004 yılında seçimi kaybetmesine karşın) Bir kez daha CHP adayı gösterilen Halil İbrahim Şenol bu kez seçimi kazandı.   

     30 Mart 2014 yerel seçimlerinde de Gaziemir’de seçim sonucu değişmedi. CHP ilçede bir kez daha seçimi kazanan partiydi. CHP’nin bir kez daha aday gösterdiği Halil İbrahim Şenol seçimi kazandı. (Şenol ilçede 10 yıl belediye başkanlığı yaptı.)

     31 Mart 2019 seçiminde bu kez adayını değiştiren CHP bir kez daha seçimi kazandı. CHP’nin aday gösterdiği Halil Arda seçimi kazandı. (Arda ilçede 5 yıldır belediye başkanlığı yapıyor.)

     Şimdi gündem 31 Mart 2024’te yapılacak seçimler.

     Gaziemir’in siyasi tarihinde 31 Mart 2024 yerel seçimleri ne şekilde yer alacak bunu ise zaman gösterecek.